Oorsprong

De mogelijke oorsprong van de achternaam Serné(e)

Het wordt mij wel eens gevraagd of ik een Franse achternam heb. "Hugenoten, zeker?" wordt dan ook regelmatig gevraagd. Ik heb hier uiteraard ook naar gezocht. Er is echter geen éénduidig antwoord. Hieronder beschrijf ik de verschillende opties van de oorsprong van de achternaam 'Serné'

Nederlandse Familienamen Databank

In de Nederlandse Familienamen Databank is informatie te vinden over de oorsprong en soms betekenis van vele familienamen. Ook de achternaam Serné (Serne, Sernee) komt in deze databank voor. Op deze pagina staan een aantal mogelijke verklaringen van de betekenis en oorsprong van onze achternaam.

Guy de Serne (1585)

Om bovenstaande vraag te kunnen beantwoorden, wat is de oorsprong van de achternaam Serne, is het nodig de gegevens van de oudst bekende naamgenoot te analyseren. Deze oudste naamgenoot is Guy de Serne. Er is een Fichier du Refuge, waarin vele duizenden persoonsgegevens van Walen en Hugenoten uit Nederland en andere refuge-landen, zijn verzameld. Dit archief is te raadplegen op de website van FamilySearch (klik op de afbeelding). In het 'Fichier du Refuge' staat de volgende vermelding:

Bron: Bibliothèque Wallonne, Leiden (Card Indexes, ca. 1500-1858," database with images, FamilySearch)

baptisé le 26 may 1585 à Middelburg, de Serne, Guy fils de Guy et de .....

Hugenotenstichting

Navraag bij de Nederlandse Hugenoten Stichting leert dat er twee Franstalige vluchtelingen stromen zijn geweest aan het eind van de 16^e eeuw: De eerste waren de Walen, uit de Zuidelijke Nederlanden, gevlucht voor Philips II en dan met name voor de Hertog van Alva. De latere tweede stroom waren de Hugenoten. Deze Hugenoten waren protestanten die op de vlucht waren voor hun katholieke Franse Koning. Eind 16^e eeuw kwamen voornamelijke Waalse refugié's naar de Noordelijke Nederlanden.

Middelburg was de eerste plaats in de Noordelijke Nederlanden met een Waalse Kerk (1574). Als Guy de Serne inderdaad een Waalse Refugié was, dan was het niet vreemd dat hij naar bijvoorbeeld Middelburg ging. Middelburg is ook niet ver gelegen van Antwerpen. Deze plaats  werd in 1585 door de Hertog van Alva veroverd tijdens de 80-jarige oorlog.

Was Guy de Serne een huursoldaat?

Onderstaande e-mail ontving ik van Henri Serné op 5 oktober 2003

Geachte Michel Serné,
Zoals ik al eens eerder tegen een stamboomvorsend familielid opgemerkt heb, lijkt mij, mede ook gelet op het eerste moment van vermelding, veel meer voor de hand liggend dat de vader van Guy hier niet als vluchteling belandde, maar als huursoldaat in het Spaanse leger van Alva.
Deze generaal moest namelijk om de Nederlanden te bereiken langs het vijandelijke Frankrijk trekken, en bekend is dat veel Elzassers dienst namen in zijn leger. Ik zet dus in op Cernay (vlakbij Thann), en... op een soldaat wiens "moraal" door al het wel en wee op de veldtocht daarna dusdanig gezonken was, dat hij droste en, waar de mogelijkheid om naar de eigen streek terug te keren door de oorlogsomstandigheden onmogelijk geworden waren, zich met een aanminnige Zeeuwse in de echt liet verbinden.
Hartelijke groet,
Henri Serné, historicus.

De Cernay

Los van de mogelijkheid dat Guy de Serne een Waalse Refugié was, is het wel heel waarschijnlijk dat hij uit Frankrijk kwam. Het is goed mogelijk dat zijn naam kan betekenen (in het Nederlands) Willem van Serne. Onze voorouders schreven namen bijna altijd fonetisch op. Serne zou dus ook heel goed Cernay kunnen zijn geweest. Deze redenatie is wat kort door de bocht en er zit tevens een addertje onder het gras. Op dit moment bestaan er in (Noord) Frankrijk 10 plaatsjes met de naam Cernay.

Marie-Thérèse Morlet Etymologisch woordenboek van achternamen, Parijs, Perrin, 1991

Frans	Nederlands
Cernay, var. Cernaix, Cerné - nom de localité d'origine, assez répandu, particulièrement dans la région septentrionale de la France (Calvados, Doubs, Eure-et-Loire, Marne, Vienne, Yvelines). Ce toponyme est un nom de domaine gallo-romain, formé du nom d'homme latin Cernus, forme contractée de Cerenus ou de Serenus > Sernus + le suffix -acum	Cernay, var. Cernaix, Cerné - naam van een plaats van herkomst, vrij wijdverbreid, vooral in de noordelijke regio van Frankrijk (Calvados, Doubs, Eure-et-Loire, Marne, Vienne, Yvelines). Dit toponiem is een Gallo-Romeinse plaatsnaam, gevormd uit de Latijnse mannennaam Cernus, samengetrokken vorm van Cerenus of Serenus > Sernus + het achtervoegsel -acum.

Dictionnaire étymologique, ou Origines de la langue françoise (1694)

Bron: Gilles Ménage. Dictionnaire étymologique, ou Origines de la langue françoise. Paris: Jean Anisson. 1694 (detail)

Vertaling (met hulp van Google translate):
Serenedus, S(int) Serné, eenzame wijze (Sylvia) in de buurt van Sablé (Sablolium) in Anjou; broer van S(int) Selering.

P.J. Meertens

P.J. Meertens heeft in 1941 in zijn boek De betekenis van de Nederlandse familienamen iets geschreven over de familienaam Serné:

Naast de Duitsers hebben vooral ook de Fransen een groot aandeel gehad in onze bevolking. Tijdens de godsdienstige twisten van de zestiende eeuw en later bij de opheffing van het edict van Nantes, in 1685, zijn tienduizenden Fransen naar de Noordelijke Nederlanden uitgeweken, in de zestiende eeuw vooral naar Holland en Zeeland, in 1685 vooral naar Zeeuws-Vlaanderen en naar steden als Leiden en Haarlem, waar de veelal uit La Rochelle en omgeving afkomstige Protestantse lakenwevers door de lakennering werden aangetrokken.
Van de oudere emigranten stammen o.a. de Zeeuwse boerenfamilies Baljé (bailli = baljuw), Buteyn (butin = oogst, rijkdom), Caljouw (caillou = kei), Cevaal (cheval = paard), Labruyère (bruyère = heide), Oreel (oreille = oor), Passenier en Pattenier (patineur? = schaatsenrijder) af, van de in 1685 ingekomen Fransen de Zeeuwsvlaamse families le Bleu, Bourdrez, Brevet, Calon, Cappon, le Cointre, Dusarduijn (du Jardin = van den Tuin), Frelier, Hennequin, Lucieer (l'huissier? = de deurwaarder), Luteijn (lutin = kabouter, guit), de Luyster, Midavaine (avoine = haver), Pattist (pâtis = weide).
In Leiden treft men namen aan als Goedeljee (godaillier = drinker), Batteljee (batelier = schipper), Bleuzé, Brussé en Brussee, Chaudron (chaudron = ketel), Dersjant (d'argent?) Labree, Lacourt, Ladage, Ladan, Lafeber, Parmentier, du Pré, le Poole, de Ru, Sjardijn, Tobé, in Haarlem Boeré en Boeree, Busé, Cassée, Coté, Daudeij, Misset, Pollé, Serné enz. Vele van deze zijn tot onherkenbaar wordens verbasterd, en het blijft onmogelijk hun betekenis te vinden zolang men hun oorspronkelijke vorm niet kent.

bron: P.J. Meertens, De betekenis van de Nederlandse familienamen; A. Rutgers, Naarden 1941

Woordenboek van de Familienamen in Zeeland

Historisch taalkundige Dr Frans Debrabandere heeft het Meertens Instituut zijn ongepubliceerde Woordenboek van de Familienamen in Zeeland (jr. 2009) aangeboden. Het manuscript is (met dank aan de auteur) via de website van het Netwerk Naamkunde als pdf-bestand te raadplegen. De filoloog Frans Debrabandere is een erkend specialist op het gebied van de Zeeuwse en Vlaamse dialecten. Hij is de auteur van diverse woordenboeken en naamkundige overzichtswerken.
In het Woordenboek van de Familienamen in Zeeland staat over de achternaam Serné het volgende:

Serné: Wellicht uit Fr. Charnet, dim. van charme ‘haagbeuk’. Of uit Cheronnet, dim. van cheron, carron ‘voerman’.
dim. = Diminutief, verkleinvorm.